در سال 412 میلادی، یعنی حدود دو قرن پیش از ظهور اسلام، سران قبلیه‌های عرب در مکه، برای یکسان‌سازی و سامان دادن به پیوستگی و اسامی ماه‌های عرب، گرد هم آمدند. جلسه یاد شده در منزل کلاب بن مره، جد پنجم پیامبر شکل یافت.

محرم به معنای حرام شده است. پیش از اسلام عرب، جنگ در این ماه را حرام می‌دانست و ترک مخاصمه می‌کرد؛ لذا از آن زمان این ماه بدین اسم نامگذاری شد و روز اول محرم را اول سال قمری قرار دادند.

در توضیح این که چرا ماه‌های دیگر که جنگ در آن‌ها حرام است، محرم نامیده نمی‌شود می‌توان گفت: چون ترک جنگ از این ماه شروع می‌شد به آن محرم گفتند.

پس این نامگذاری مربوط به دو قرن قبل از اسلام است و این ماه در همان زمان ماه اول قمری قرار داده شده است.

امام رضا (علیه السلام) فرموده‌اند: هر گاه ماه محرم فرا می‌‏رسید، پدرم (موسی بن‏ جعفر (علیه السلام)) دیگر خندان دیده نمی‏‌شد و غم و افسردگی و اندوه بر او غلبه می‌‏یافت تا آن که ده روز از محرم می‏‌گذشت، روز دهم محرم که می‌‏شد، آن روز، روز مصیبت و اندوه و گریه پدرم بود.

محرم که فرا می‌رسد، جهان جانی دوباره می‌یابد؛ شوری بزرگ برپا می‌شود؛ گویی تمام ذرات عالم نام حسین (ع) را زمزمه می‌کنند. یاد سیدالشهدا (ع)، همچون غریوی در زیر سقف دنیایی که آکنده از مادی‌گری و غفلت است، می‌پیچد، خواب‌آلودگان را بیدار و بیداران را هوشیار می‌کند.

گویی با گذر قرن‌ها از آن رویداد بزرگ، هنوز هم فریاد سالار عاشورا را می‌شنویم که ندا در می‌دهد: «أَلا إِنَّ الدَّعِی بْنَ الدَّعِی قَدْ رَکَزَ بَیْنَ اثْنَتَیْنِ بَیْنَ السِّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ وَ هَیْهاتَ مِنَّا الذِّلَّةُ»؛ بدانید که امیر بدنسب شما، مرا میانه دو امر مخیّر کرده است؛ پذیرش ذلت یا مرگ؛ ما و تن به ذلت‌دادن؟! هرگز! محرم سرآغاز یک دوره آموزشی فشرده است؛ فراگیری آزاده‌زیستن در 10 روز؛ این‌که بیاموزی خون بر شمشیر پیروز است و بدانی که عذری برای در راه ماندن نیست؛ وقتی کارنامه حسین (ع) پیش روی توست.

به همین دلیل است که آغاز محرم، می‌تواند برای من و تو، یک شروع دوباره باشد؛ یک بازسازی بنیادین، یک خانه‌تکانی اساسی در ذهن و دل؛ فرصتی باشد برای چشیدن طعم واقعی انسان‌بودن و تمرینی باشد برای انسانی‌زیستن که حسین (ع)، با شهادت خود، راه را از بیراهه آشکار کرد و خواب خفتگان را بر هم زد؛ «و بَذلَ مُهجَتَهُ فیکَ لیَستَنقِذَ عِبادکَ مِنَ الجَهالةِ وَ حَیرَةِ الضَلالة».

جهت مشاهده و شنیدن سخنرانی های ویژه نامه محرم و صفر 1442 - شهریور 1399، کانون فرهنگی رهپویان وصال به اینجا مراجعه نمایید .